Verslag van de voordracht door professor Bart Criel op donderdag27 juni 2024 in het KCC.

Een definitie is zeker niet eenduidig.

Door de jaren heen is er een mentaliteitsevolutie, het postkoloniale tijdperk was vooral gericht op transfer van middelen en kennis.

Nu is ontwikkelingssamenwerking eerder een partnerschap en capaciteitsopbouw.

Dit brengt een gunstige evolutie mee, namelijk dat het aantal landen onder de lage inkomensgrens drastisch gedaald is.

Is ook te danken aan de evolutie in China, die de laatste decennia een economische boom heeft gekend, alsook andere factoren zoals onderwijs en socio-economische vooruitgang.

Afrika blijft  het arme broertje: één van de voornaamste oorzaken, Afrika is geen “land” maar telt wel 52 landen.

Belgische ontwikkelingssamenwerking (O.S) is gebaseerd op 4 pijlers:

1/ directe bilaterale O.S. ( dus van staat tot staat)

2/ multilaterale O.S. (via internationale organisaties: vb. artsen zonder grenzen,Memisa..)

3/ niet gouvernementele actoren  NGO (  vb. Tropisch Instituut Geneeskunde..)

4/ lokale, particuliere organisaties (vb. mutualiteiten, scholen, bedrijven..)

In 2021 gaat 0,43% van ons BBP ging naar O.S.

In maart 2005 : de verklaring van Parijs: hoe OS doeltreffender maken ?

In 2015 stelt de VN een programma voor met 17 doelstellingen die duurzaam moeten zijn tegen 2030, met een globale filosofie. Partnerschap om doelstellingen te bereiken.

o.a. geen armoede, geen honger, gezondheid, welzijn, onderwijs, eerlijk werk, klimaat.

De vraag : heeft O.S. zin ? O.S. heeft zowel voor- als tegenstanders:

Argumenten vóór: morele plicht/ economische voordelen/ internationale samenwerking en solidariteit/ veiligheid/ mondiale verantwoordelijkheid

Publieke opinie:

– Pessimistische analyse: democratie en mensenrechten zijn geen voorwaarde voor ontwikkeling.

Vb/ China: voorbeeld bij uitstek: bekeken vanuit economische invalshoek.

       Ruanda: is toch een haven van stabiliteit in een zeer onstabiele regio.

       Congo daar tegenover doet het heel slecht: “ondermijning” van Congo letterlijk en figuurlijk.

Wat is er wel nodig: – een elite die een plan heeft,

                               – een  goede administratie om die plannen uit te voeren

                              – bereid zijn om bij te sturen bij fouten

Congo: heeft geen elite die een plan heeft

            Zijn administratie is chaos, dus grote instabiliteit

            Zeer moeilijk op te lossen.

             De Congolese bevolking is het slachtoffer.

 -Optimistische analyse:

     Vb.: auteur Loïc De Cannière “Afrika, een gedroomde toekomst” doorbreekt het cliché.

             Samen met Afrikaanse organisaties en ondernemers werkt hij als impact – investeerder; heel kleinschalig maar zeer veerkrachtig.

             Namelijk: landbouwers in Kenia, IT ondernemers in Guinée en Ghana, kleermaaksters in Ruanda..

Rol van Tropisch Instituut voor Geneeskunde met betrekking tot O.S.

• Onderwijs: Internationale Master in Public Health

              Studenten van alle hoeken uit het zuiden worden hier opgeleid.

              Zij worden terug naar hun land gestuurd en vormen zo een schakel tussen hun

               land en zijn bevolking, en het Westen.

   –     Onderzoek

              “De wetenschappers uit het Zuiden moeten het roer overnemen”

              “Switching the poles” met andere woorden :machtposities in evenwicht

                brengen.

   –   Dienstverlening

             Er wordt bvb ook steun gegeven aan mentale gezondheidszorg met respect voor  de   

             traditionele geneeswijze, die o.a.in Guinée zeer sterk ingeburgerd is .

    Een psychische patiënt hoort niet in de gevangenis maar thuis.

O.S : solidariteit maar ook welbegrepen eigenbelang.

         Blijft natuurlijk ook een politiek instrument:

             Uitspraak van Caroline Gennez (minister van O.S.)

              “Als we de ogen sluiten voor de wereld ,zal die snel op onze stoep staan”

          Vb: Mauretanië: mensen leven daar uitsluitend van de visvangst.

                Deze zeer visrijke plaats wordt overbevist door Westerse en Japanse boten met

                grote industriële boten, die de vis op de boot zelf inblikken.

       Resultaat: migratie van de lokale jonge mensen naar het Westen.

       Ondertussen geeft de EU financiële steun aan Mauretanië om de illegale migratie tegen te gaan.

Er bestaat geen pasklaar universeel recept, maar het is wel zo dat de demografische groei van Afrika van 1,5 miljard mensen in 2020 naar 2,5 miljard in 2050 zal evolueren.

Problematiek van de dekolonisatie:

  Johan Op de Beeck, met zijn boek, “Leopold II, een grote koning of een massamoordenaar”, maakt duidelijk dat de geschiedenis met zeer veel nuances

       geïnterpreteerd moet worden .

       Men kan onmogelijk én de heilige én de duivel zijn.

       België heeft ook boter op het hoofd bij de dekolonisatie.

       In de Koloniale Hogeschool heeft de rector van de UA in maart 2023 een aula

       Patrice Lumumba geïnaugureerd : dat spreekt boekdelen..

     Restitutie van Afrikaanse kunst:

       Thomas Dermine ( staatssecretaris voor wetenschapsbeleid)

         “Wij bepalen niet wat terug moet, maar maken het wel mogelijk als iets terug moet”

       Soms een zeer moeilijke opdracht: want hetgeen men teruggeeft  komt niet altijd terecht

       waar het zou moeten. Langs de andere kant behoort de kunst tot de cultuur van een volk

         vb. Benin: heeft van Frankrijk in 2017 een deel teruggekregen en nu ziet men dat de 

              inheemse bevolking in grote toeloop de teruggekeerde kunst gaat bewonderen.

     Restitutie van taal:

         Swahili steekt de koloniale talen in Afrika voorbij. Engels en Frans is “taalimperialisme”

     Hoe moet het verder met O.S.:

        Er is geen pasklaar universeel recept, maar context en maatwerk zijn belangrijk.

        Er moet zeker een shift komen in het denken en handelen rond O.S.

        Het blijft hoe dan ook een politiek instrument.

        Solidariteit maar ook welbegrepen eigenbelang kunnen samengaan, maar er blijft

        altijd een subtiel verschil.

   Met dank aan Prof. Bart Criel voor de zeer complete, boeiende en interactieve uiteenzetting, met veel voer om over na te denken.

       Anne Marie G.